Çocuklarda Farklı Bağlanma Stilleri Nelerdir?

Çocuklarda bağlanma stilleri, bir çocuğun birincil bakım verenine (genellikle anne veya baba) karşı geliştirdiği duygusal bağın kalitesini ifade eder. Bu teori, İngiliz psikiyatrist John Bowlby tarafından geliştirilmiş ve Mary Ainsworth’un çalışmalarıyla detaylandırılmıştır. Bağlanma stili, çocuğun kendini, diğer insanları ve dünyayı nasıl algıladığına dair temel bir şema oluşturur.

Bağlanma Stillerinin Temel Türleri

Ainsworth’un ünlü “Yabancı Durum” (Strange Situation) deneyi ile belirlenen dört temel bağlanma stili bulunur. Bu stiller, çocuğun bakım vereninden ayrılırken ve onunla yeniden birleşirken gösterdiği davranışlara göre sınıflandırılır.

Güvenli Bağlanma (Secure Attachment)

Bu, en sağlıklı bağlanma stilidir ve çocukların yaklaşık %60’ında görülür.

• Nasıl Davranır? Çocuk, bakım vereni ortamdayken kendisini güvende hisseder, etrafı rahatça keşfeder. Bakım vereni odadan ayrıldığında üzülür ve ağlar. Geri döndüğünde ise kolayca sakinleşir, ona sarılır ve rahatlar.
• Temel İnancı: “Bakım verenime güvenebilirim. Bana her zaman destek olur ve ihtiyaç duyduğumda yanımda olur.” Bu çocuklar, gelecekteki ilişkilerinde başkalarına güvenme eğilimi gösterir.

Kaygılı-Kararsız Bağlanma (Anxious-Ambivalent Attachment)

Bu çocuklar, tutarsız bir bakıma maruz kalmış olabilir. Bazen bakım vereni yanındadır ve destek olurken, bazen ulaşılmaz veya ilgisizdir.

• Nasıl Davranır? Çocuk, bakım verenine aşırı yapışır ve ayrılmaya karşı çok yüksek düzeyde kaygı gösterir. Bakım vereni geri döndüğünde, hem ona yapışır hem de öfkeyle ondan uzaklaşır. Kolay kolay sakinleşmez ve teselli edilmeleri zordur.
• Temel İnancı: “Bakım verenim bazen yanımda, bazen değil. Ne zaman güvende olacağımı bilemiyorum.”

Kaçıngan Bağlanma (Avoidant Attachment)

Bu çocuklar, bakım verenden yeterli ilgi ve yakınlık görmemiş olabilir. Duygusal ihtiyaçları tutarlı bir şekilde karşılanmadığı için, yakınlığın bir faydası olmadığını öğrenmişlerdir.

• Nasıl Davranır? Çocuk, bakım vereni odadan ayrıldığında görünürde çok az tepki verir veya hiç tepki vermez. Geri döndüğünde de onu görmezden gelir ve yakınlıktan kaçınır. Odanın içinde kendi başına oynamaya devam eder.
• Temel İnancı: “Duygularımı göstermenin bir anlamı yok. Kendi başıma daha iyiyim.”

Dağınık (Düzensiz) Bağlanma (Disorganized-Disoriented Attachment)

Bu stil, en karmaşık ve genellikle en travmatik olanıdır. Bakım vereni, çocuğun hem güvenli limanı hem de korku kaynağıdır. Çocuk, bu çelişkili durumu çözemez.

• Nasıl Davranır? Çocuk tutarsız ve çelişkili davranışlar sergiler. Bakım vereni geri döndüğünde ona yaklaşmak isterken geri çekilebilir, kafası karışık ve şaşkın görünebilir. Donakalma veya amaçsız hareketler sergileyebilir.
• Temel İnancı: “Güvende olmam gereken yer, aynı zamanda korktuğum yer. Ne yapacağımı bilmiyorum.”

Neden Önemli?

Çocuklukta kurulan bağlanma stilleri, bireyin yetişkinlikte kuracağı romantik ilişkileri, arkadaşlıkları ve ebeveynlik stillerini derinden etkiler. Güvenli bağlanma, sağlıklı ilişkilerin, yüksek öz saygının ve güçlü duygusal düzenleme becerilerinin temelini oluştururken, güvensiz bağlanma stilleri yetişkinlikte bazı ilişki sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, çocuğun bağlanma stilini anlamak ve ona güvenli bir ortam sağlamak, sağlıklı gelişimi için hayati önem taşır.